The overview of the reality and the factors affecting university dropouts

Abstract

University dropout is a process in which students fall further and further behind their peers and gradually lose all connections with the education system. This article synthesizes 35 previous studies to give a general picture of the problem of university dropouts worldwide and in Vietnam. The rate of university dropouts fluctuates around 20% of the course or of the university. This phenomenon is particularly prevalent among male students and first-year ones. The dropout rate tends to decrease in subsequent academic years. The dropout rate is related to curriculum and students’ grade point of average in the first academic year. There are many groups of factors that influence dropping out of university: firstly, the groups of personal factors including physical and mental health, learning motivation and goals, ability to fit in at university, learning ability, academic outcomes, school discipline, and time managing ability; secondly, the group of factors in regard to educational institutions, such as lack of career guidance in streams, poor-quality teachers, less innovative curriculum, lack of social support at school, tuition fees pressure, and lack of coordination in student management; thirdly, the group of factors concerning the family, parents' level of education and expectations, and family finances.

GIỚI THIỆU

Bỏ học là hành vi thuộc mức độ cao nhất của “Thất bại học đường” (school failure). Đó là một quá trình sinh viên (SV) trượt ngày càng xa phía sau các bạn cùng lứa và dần dần không còn kết nối với hệ thống giáo dục 1 . Theo Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO), thất bại trong quá trình học tập được xác định bao gồm ba chỉ báo: (1) lưu ban, (2) bỏ học sớm, (3) suy giảm chất lượng giáo dục của người học 2 . Có nhiều khái niệm được sử dụng để gọi tên hiện tượng SV không tiếp tục một chương trình học đại học như “bỏ học” (dropout), “sinh viên bỏ học” (student departure), hoặc “sinh viên chưa hoàn thành chương trình học” (non-completion or non-continuing students). Có hai hình thức SV rời bỏ chương trình giáo dục đại học trước khi đạt bằng cấp được phân biệt, đó là “sự rời bỏ mang tính tổ chức”, với nghĩa là SV chuyển từ trường này sang trường khác, và “sự rời bỏ mang tính hệ thống”, tức là SV rời khỏi hệ thống giáo dục hoàn toàn 1 , 2 . Trong bài tổng quan này, khái niệm “bỏ học” sẽ được dùng một cách thống nhất với hàm nghĩa là khi một SV chính thức hoặc không chính thức rời khỏi trường học ngay cả khi họ chưa hoàn thành chương trình đào tạo của mình mà không phải do chuyển trường.

Hành vi bỏ học làm lãng phí thời gian, hao tổn tài chính cho SV và gia đình. Đối với nhà trường và xã hội, hành vi này cũng gây tác động tiêu cực đối với việc phát triển nguồn nhân lực cho thị trường lao động trong tương lai. Các nghiên cứu trước đây tìm hiểu về việc bỏ học ở các cấp học phổ thông nhiều hơn so với bỏ học ở sinh viên đại học. Hiểu biết về thực trạng bỏ học của sinh viên và nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến bỏ học của sinh viên là việc làm cần thiết để có các giải pháp phòng ngừa và giảm thiểu tình trạng bỏ học ở sinh viên trong các trường đại học. Bài tổng quan này tổng hợp các nghiên cứu trước đây nhằm cung cấp bức tranh khái quát về vấn đề bỏ học của sinh viên đại học thông qua việc trả lời hai câu hỏi chính: (1) Thực trạng bỏ học của sinh viên trên thế giới và tại Việt Nam là như thế nào? và (2) Các yếu tố ảnh hưởng đến bỏ học của sinh viên là gì? .

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ

Phương pháp nghiên cứu tổng quan tài liệu được sử dụng thực hiện tổng quan vấn đề nghiên cứu. Các cơ sở dữ liệu đã sử dụng bao gồm: PsycInfo, PudMed, ScienceDirect, Google Scholar. Các từ khóa được sử dụng bao gồm: bỏ học, nguy cơ bỏ học, yếu tố ảnh hưởng, nguyên nhân, sinh viên đại học, thất bại học đường. Sau khi loại trừ các nghiên cứu đề cập đến bỏ học ở học sinh các cấp phổ thông, chúng tôi tìm được 36 nghiên cứu phù hợp để thực hiện tổng quan vấn đề về thực trạng bỏ học và các yếu tố ảnh hưởng đến bỏ học ở sinh viên trên thế giới và tại Việt Nam.

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên trên thế giới

Table 1 trình bày tóm tắt 21 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên trên thế giới. Trong số đó, nghiên cứu định lượng vẫn là chủ yếu (15/21 nghiên cứu). Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu định tính hoặc nghiên cứu hỗn hợp được thực hiện để làm rõ nguyên nhân và yếu tố ảnh hưởng đến ý định hoặc quyết định bỏ học của SV. Các kết quả cho thấy tỷ lệ bỏ học, nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng từ các nghiên cứu trước đây khá đa dạng và mang tính bối cảnh đặc trưng tùy vào trường đại học. Điều này cho thấy rằng không thể tham khảo một mô hình giải pháp duy nhất phù hợp để giải quyết vấn đề bỏ học ở SV 3 .

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên trên thế giới

Table 1 trình bày tóm tắt 21 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên trên thế giới. Trong số đó, nghiên cứu định lượng vẫn là chủ yếu (15/21 nghiên cứu). Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu định tính hoặc nghiên cứu hỗn hợp được thực hiện để làm rõ nguyên nhân và yếu tố ảnh hưởng đến ý định hoặc quyết định bỏ học của SV. Các kết quả cho thấy tỷ lệ bỏ học, nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng từ các nghiên cứu trước đây khá đa dạng và mang tính bối cảnh đặc trưng tùy vào trường đại học. Điều này cho thấy rằng không thể tham khảo một mô hình giải pháp duy nhất phù hợp để giải quyết vấn đề bỏ học ở SV 3 .

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên trên thế giới

Table 1 trình bày tóm tắt 21 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên trên thế giới. Trong số đó, nghiên cứu định lượng vẫn là chủ yếu (15/21 nghiên cứu). Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu định tính hoặc nghiên cứu hỗn hợp được thực hiện để làm rõ nguyên nhân và yếu tố ảnh hưởng đến ý định hoặc quyết định bỏ học của SV. Các kết quả cho thấy tỷ lệ bỏ học, nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng từ các nghiên cứu trước đây khá đa dạng và mang tính bối cảnh đặc trưng tùy vào trường đại học. Điều này cho thấy rằng không thể tham khảo một mô hình giải pháp duy nhất phù hợp để giải quyết vấn đề bỏ học ở SV 3 .

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên trên thế giới

Table 1 trình bày tóm tắt 21 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên trên thế giới. Trong số đó, nghiên cứu định lượng vẫn là chủ yếu (15/21 nghiên cứu). Tuy nhiên, cũng có những nghiên cứu định tính hoặc nghiên cứu hỗn hợp được thực hiện để làm rõ nguyên nhân và yếu tố ảnh hưởng đến ý định hoặc quyết định bỏ học của SV. Các kết quả cho thấy tỷ lệ bỏ học, nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng từ các nghiên cứu trước đây khá đa dạng và mang tính bối cảnh đặc trưng tùy vào trường đại học. Điều này cho thấy rằng không thể tham khảo một mô hình giải pháp duy nhất phù hợp để giải quyết vấn đề bỏ học ở SV 3 .

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên ở Việt Nam

Table 2 trình bày tóm tắt 15 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên tại Việt Nam. Tương tự với các nghiên cứu được tiến hành trên thế giới về chủ đề này, nghiên cứu định lượng vẫn là phương pháp nghiên cứu chủ yếu để khảo sát vấn đề bỏ học ở sinh viên (9/15 nghiên cứu). Các nghiên cứu ở Việt Nam chủ yếu chỉ ra tỷ lệ sinh viên bỏ học và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng này, song hiếm có nghiên cứu xây dựng mô hình lý thuyết để lý giải về hành vi bỏ học.

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên ở Việt Nam

Table 2 trình bày tóm tắt 15 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên tại Việt Nam. Tương tự với các nghiên cứu được tiến hành trên thế giới về chủ đề này, nghiên cứu định lượng vẫn là phương pháp nghiên cứu chủ yếu để khảo sát vấn đề bỏ học ở sinh viên (9/15 nghiên cứu). Các nghiên cứu ở Việt Nam chủ yếu chỉ ra tỷ lệ sinh viên bỏ học và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng này, song hiếm có nghiên cứu xây dựng mô hình lý thuyết để lý giải về hành vi bỏ học.

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên ở Việt Nam

Table 2 trình bày tóm tắt 15 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên tại Việt Nam. Tương tự với các nghiên cứu được tiến hành trên thế giới về chủ đề này, nghiên cứu định lượng vẫn là phương pháp nghiên cứu chủ yếu để khảo sát vấn đề bỏ học ở sinh viên (9/15 nghiên cứu). Các nghiên cứu ở Việt Nam chủ yếu chỉ ra tỷ lệ sinh viên bỏ học và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng này, song hiếm có nghiên cứu xây dựng mô hình lý thuyết để lý giải về hành vi bỏ học.

Tổng quan về thực trạng bỏ học của sinh viên ở Việt Nam

Table 2 trình bày tóm tắt 15 nghiên cứu về thực trạng bỏ học và các yếu tố tác động đến bỏ học của sinh viên tại Việt Nam. Tương tự với các nghiên cứu được tiến hành trên thế giới về chủ đề này, nghiên cứu định lượng vẫn là phương pháp nghiên cứu chủ yếu để khảo sát vấn đề bỏ học ở sinh viên (9/15 nghiên cứu). Các nghiên cứu ở Việt Nam chủ yếu chỉ ra tỷ lệ sinh viên bỏ học và các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng này, song hiếm có nghiên cứu xây dựng mô hình lý thuyết để lý giải về hành vi bỏ học.

KẾT LUẬN

Bài báo trình bày kết quả tổng quan thực trạng bỏ học và các yếu tố ảnh hưởng đến bỏ học ở SV trên thế giới và ở Việt Nam. Tỷ lệ SV bỏ học dao động trong khoảng 20% SV toàn khóa hoặc trường. Hiện tượng này được ghi nhận đặc biệt phổ biến ở nhóm SV nam và SV theo học năm đầu tiên. Tình trạng bỏ học có xu hướng giảm dần ở các năm học tiếp theo. Tỷ lệ bỏ học có mối liên hệ với chương trình giảng dạy và điểm trung bình học tập của SV ở năm đầu tiên.

Đối sánh các nghiên cứu trên thế giới và tại Việt Nam cho thấy một số tương đồng về các lý do dẫn đến bỏ học: Thứ nhất, nhóm yếu tố mang tính cá nhân như động cơ học tập, lựa chọn ngành không yêu thích, thiếu mục tiêu học tập, mức độ tham gia các hoạt động học tập thấp, khả năng hòa nhập xã hội ở sinh viên ở trường đại học hạn chế, kết quả học tập ở cấp học phổ thông và năm đầu đại học giới hạn, khó khăn học tập, thiếu kỷ luật học tập, quản lý thời gian kém, gặp các vấn đề sức khỏe thể chất và tinh thần, rạn nứt trong mối quan hệ tình cảm; Thứ hai, nhóm yếu tố liên quan đến thể chế trường học như độ khó của môn học, yêu cầu cao từ giảng viên, các vấn đề về việc truyền đạt kiến thức ở người dạy, các thay đổi về chính sách học phí; Thứ ba, nhóm yếu tố liên quan đến gia đình như thu nhập gia đình thấp, áp lực kinh tế, trình độ học vấn của cha mẹ. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên thế giới đề cập đa dạng các yếu tố ảnh hưởng hơn, chẳng hạn giới tính, tuổi SV bắt đầu đi học, thiếu kinh nghiệm trước khi đi học đại học và địa vị xã hội của cha mẹ, các giá trị, kỳ vọng của cha mẹ; các nghiên cứu này cũng nhấn mạnh hơn các yếu tố tâm lý như nhớ nhà, trầm cảm, cô đơn. Các nghiên cứu tại Việt Nam đề cập một số lý do khác dẫn đến bỏ học như: ít sự phối hợp trong quản lý sinh viên, chương trình học dày đặc, nặng tính học thuật, không có nhiều đổi mới, chất lượng giảng viên kém, ngành học thiếu định hướng nghề nghiệp, các thách thức trong việc đáp ứng yêu cầu ngoại ngữ. Tổng quan tài liệu cho thấy có nhiều nguyên nhân đan xen lý giải việc bỏ học ở SV đại học chứ không chỉ có một vài nguyên nhân đơn lẻ. Một số tác giả trên thế giới khuyến nghị các vấn đề liên quan đến khía cạnh tâm lý xã hội, chẳng hạn vấn đề sức khỏe tinh thần, khả năng hòa nhập học thuật và xã hội phát sinh trong môi trường học đường ảnh hưởng đến việc bỏ học cần được quan tâm hơn vấn đề tài chính.

Các lý thuyết về “Giữ chân/Bỏ học” của Tinto, lý thuyết vị trí xã hội của Boudon và lý thuyết hòa nhập học thuật và xã hội của Bean được sử dụng trong các nghiên cứu ở trên thế giới để lý giải về hành vi bỏ học; tuy nhiên, tại Việt Nam, còn hiếm có nghiên cứu đề xuất mô hình lý thuyết để lý giải về hành vi bỏ học ở sinh viên đại học. Do đó, nghiên cứu này góp phần hệ thống hóa các chiều kích đa dạng về các yếu tố ảnh hưởng đến bỏ học để các nghiên cứu về sau xây dựng khung lý thuyết lý giải về hành vi bỏ học ở sinh viên tại Việt Nam.

Phần lớn các nghiên cứu trên thế giới và tại Việt Nam về chủ đề này sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng, do đó, nhóm tác giả đề xuất các nghiên cứu về sau có thể sử dụng phương pháp định tính để tìm hiểu sâu hơn nguyên nhân và các yếu tố ảnh hưởng đến bỏ học ở sinh viên để từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa vấn đề bỏ học. Các nhà quản lý giáo dục cũng cần xem xét nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc bỏ học tương thích với đặc thù đào tạo của mỗi trường để hỗ trợ người học gắn kết và hoàn thành chương trình đào tạo đại học.

LỜI CẢM ƠN

Nghiên cứu này được tài trợ bởi Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở, mã số T2023-12.

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

SV: sinh viên

TP.HCM: Thành phố Hồ Chí Minh

cs: cộng sự

ĐH KHXH&NV, ĐHQG-HCM: Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh

NC: nghiên cứu

XUNG ĐỘT LỢI ÍCH

Bản thảo này không có xung đột lợi ích

ĐÓNG GÓP CỦA TÁC GIẢ

Lê Thị Mai Liên: Sưu tầm tư liệu, đọc, tổng hợp, xây dựng ý tưởng, viết bản thảo.

Trần Thị Anh Thư: Sưu tầm tư liệu, tổng hợp, trực quan bảng dữ liệu, chỉnh sửa bản thảo.

Trần Anh Tiến: Xây dựng ý tưởng, giám sát, chỉnh sửa bản thảo.